صنعت خودرو در سطح جهانی هم‌اکنون در حال گذر از یک دوره بحرانی است که با عدم‌قطعیت‌های زیادی در برنامه‌ریزی‌های استراتژیک همراه است. این شرایط به‌ویژه با ظهور خودروسازان چینی و فشارهای قیمت‌گذاری، موجب کاهش سوددهی در این صنعت شده است. یکی از عوامل اصلی کاهش سوددهی، رقابت فزاینده از سوی خودروسازان چینی است که با کاهش هزینه‌های تولید و ارائه قیمت‌های رقابتی، بازار را تحت فشار قرار داده‌اند. این رقابت نه‌تنها بر قیمت‌گذاری محصولات نهایی تاثیر گذاشته، بلکه موجب کاهش حاشیه‌ سود برای تامین‌کنندگان بین‌المللی قطعات خطوط تولید (OEM) نیز شده است. از سوی دیگر، خودروسازان غربی که تا پیش از این، فروش خودروهای لوکس و گران‌قیمت را به‌عنوان یک منبع درآمد پایدار در نظر می‌گرفتند، در پی ظهور لوکس‌سازان چینی با چالش‌های جدیدی مواجه شده‌اند.

محمد فرح‌آبادی، کارشناس صنعت و اقتصاد در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو»، به بررسی تاثیرات کمبود قطعات الکترونیکی و نیمه‌هادی‌ها بر تولید خودروهای جدید و افزایش قیمت‌ها می‌پردازد. او همچنین به نوسان نرخ ارز و تاثیرات آن بر قیمت تمام‌شده محصولات اشاره کرده و راهکارهای کاهش وابستگی به زنجیره‌های تامین بین‌المللی را تحلیل می‌کند. وی در ادامه، نکاتی را درخصوص چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی صنعت خودرو در دنیای پر از تغییرات و عدم قطعیت‌ها در حوزه تامین قطعات خطوط تولید خودروسازان مطرح می‌کند.

چگونه تغییرات اخیر در زنجیره تامین بر تولید محصولات جدید تاثیر گذاشته است؟

تغییرات اخیر در زنجیره تامین به‌ویژه کمبود قطعات الکترونیکی و نیمه‌هادی‌ها، تاثیرات عمیقی بر تولید خودروهای جدید گذاشته است. این کمبود که یادگار دوران کرونا بوده و هنوز هم به طور کامل مرتفع نشده است، بسیاری از خودروسازان را با چالش‌های جدی در تامین قطعات کلیدی مواجه کرده و منجر به کاهش ظرفیت تولید آن‌ها در مقایسه با دوران پیشاکرونا شده است.

بالا بودن تقاضا برای قطعات های‌تک الکترونیکی و چیپ‌ست‌ها نه‌تنها باعث افزایش زمان انتظار برای مشتریان شده، بلکه تنوع محصولات را نیز نسبت به قبل محدود کرده است.

در واقع، عرضه بسیاری از مدل‌های جدید به دلیل عدم دسترسی به قطعات ضروری، به تعویق افتاده‌اند و این موضوع به نوبه خود بر اعتبار برندها و وفاداری مشتریان تاثیر منفی گذاشته است. در این میان، خودروسازان و قطعه‌سازان چینی بیشترین بهره را از این وضعیت برده و به‌سرعت در حال پاسخگویی به نیاز بازارهای جهانی و همچنین زنجیره تامین بین‌المللی (OEM) هستند.

درست مثل بازار نفت که کشورهای نفتی مترصد کاهش عرضه رقبا برای تصاحب سهم آن‌ها هستند، تا جایی که در تحقق برنامه برقی‌سازی خودروها در کشورهای عضو اتحادیه اروپا طبق زمان‌بندی تعیین‌شده، بدون مشارکت چینی‌ها ممکن نیست.

آیا افزایش قیمت خودروها را ناشی‌از مشکلات زنجیره تامین می‌دانید؟

بله، افزایش قیمت‌ها به وضوح ناشی‌از مشکلات زنجیره تامین است. کمبود قطعات و افزایش هزینه‌های تولید، خودروسازان را مجبور کرده است تا قیمت‌ها را بالا ببرند تا بتوانند سودآوری خود را حفظ کنند. این افزایش قیمت به‌ویژه در خودروهای الکتریکی و مدل‌های پیشرفته‌تر که به فناوری‌های پیچیده‌تری نیاز دارند، مشهودتر است. همچنین فشارهای اقتصادی ناشی از تورم و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل نیز به این روند دامن زده است. درنتیجه، مشتریان با قیمت‌های بالاتری روبه‌رو می‌شوند که می‌تواند به کاهش تقاضا و تغییر در رفتار خرید آن‌ها منجر شود.

چه اقداماتی می‌توان برای کاهش وابستگی صنعت خودرو ایران به زنجیره‌های تامین بین‌المللی انجام داد؟

برای کاهش وابستگی به زنجیره‌های تامین بین‌المللی، شرکت‌ها باید به تامین‌کنندگان محلی و داخلی روی آورند. این استراتژی می‌تواند به کاهش ریسک‌های مرتبط با نوسانات سیاسی و اقتصادی کمک کند. همچنین سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و ایجاد شبکه‌های تامین متنوع می‌تواند به افزایش تاب‌آوری زنجیره تامین کمک کند.

به‌علاوه، ایجاد روابط نزدیک‌تر و همکاری‌های بلندمدت با تامین‌کنندگان محلی می‌تواند به بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌ها منتهی شود. این رویکرد نه‌تنها به کاهش ریسک‌ها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به توسعه اقتصادی محلی و اشتغال‌زایی نیز بینجامد.

چه تدابیری برای مدیریت تامین به‌موقع قطعات با قیمت مناسب می‌توان اتخاذ کرد؟

یکی از این تدابیر، ایجاد روابط نزدیک‌تر با تامین‌کنندگان و برقراری ارتباط مداوم برای پیش‌بینی نیازها و مشکلات احتمالی است. ذخیره‌سازی استراتژیک قطعات کلیدی هم کمک می‌کند تا در مواقع بحران بتوانیم به‌راحتی به این قطعات دسترسی داشته باشیم. علاوه بر این، باید تلاش کنیم تا تنوع در تامین‌کنندگان را افزایش دهیم و به تامین‌کنندگان محلی توجه بیشتری داشته باشیم. این استراتژی‌ها به ما کمک می‌کنند تا از تاثیرات منفی بحران‌های زنجیره تامین بکاهیم و به تولید پایدار ادامه دهیم.

آیا تغییرات در زنجیره تامین تاثیری بر کیفیت خودروهای داخلی داشته است؟

بله، تغییرات در زنجیره تامین به طور قابل‌توجهی بر کیفیت محصولات داخلی تاثیر گذاشته است. خودروسازان گاه به دلیل تحریم‌ها، گاه به دلیل کمبود قطعات موجود و گاه به دلیل عدم ایفای تعهدات خود به یک قطعه‌ساز، مجبور به استفاده از تامین‌کنندگان جدید با استانداردهای متفاوت شده‌اند.

این موضوع می‌تواند منجر به کاهش کیفیت برخی از محصولات شود، زیرا تامین‌کنندگان جدید ممکن است نتوانند به همان سطح کیفیت تامین‌کنندگان قبلی دست یابند. در نتیجه، برای مدیریت کیفیت و اطمینان از این‌که محصولات نهایی همچنان با استانداردها مطابقت دارند، باید در ارزیابی تامین‌کنندگان جدید دقیق باشیم و از معیارهای کیفی خود عدول نکنیم.

چه فناوری‌هایی برای بهبود زنجیره تامین و کاهش ریسک‌های مرتبط با تامین قطعات مورد استفاده قرار می‌گیرند؟

می‌توان از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند هوش مصنوعی و تجزیه و تحلیل داده‌ها برای پیش‌بینی نیازها و مدیریت تامین بهره برد. این فناوری‌ها به ما کمک می‌کنند تا به‌طور دقیق‌تر تقاضا را پیش‌بینی کرده و موجودی‌ها را بهینه‌سازی کنیم. همچنین، اتوماسیون صنعتی در فرآیندهای تولید به ما این امکان را می‌دهد که کارایی را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش دهیم.

به‌علاوه، استفاده از بلاک‌چین برای ردیابی تامین‌کنندگان و تضمین کیفیت نیز امروزه در صنعت خودرو دنیا مرسوم است. این فناوری‌ها به ما کمک می‌کنند تا زنجیره تامین را بهبود بخشیم و ریسک‌های مرتبط با تامین قطعات را کاهش دهیم.

تاثیرات اقتصادی ناشی‌از تغییرات زنجیره تامین بر بازار خودرو جهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

افزایش قیمت‌ها و کاهش عرضه منجر به کاهش تقاضا در برخی بخش‌ها شده است. این موضوع می‌تواند به کاهش سهم بازار و رقابت منجر شود، زیرا مشتریان به دنبال گزینه‌های جایگزین هستند و همان‌طور که اشاره شد، چینی‌ها هم در این زمینه به‌شدت پای کارند.

آیا کاهش تولید به دلیل مشکلات زنجیره تامین بر اشتغال در صنایع خودرو و قطعه‌سازی تاثیر گذاشته است؟

بله، کاهش تولید به دلیل مشکلات زنجیره تامین به‌طور مستقیم بر اشتغال در صنعت خودرو تاثیر گذاشته است. بسیاری از شرکت‌ها به دلیل کاهش ظرفیت تولید، مجبور به تعدیل نیروی کار یا تعلیق استخدام‌ها شده‌اند.

این موضوع می‌تواند به افزایش بیکاری در صنعت منجر شود و فشارهای اقتصادی بیشتری بر کارگران و خانواده‌های آن‌ها ایجاد کند. همچنین، این کاهش اشتغال می‌تواند بر روحیه کارکنان و تصویر عمومی صنعت تاثیر منفی بگذارد. به‌علاوه، با توجه به تغییرات اقلیمی و فشارهای اجتماعی، خودروسازان باید به سمت تامین‌کنندگان پایدار و فناوری‌های سبز حرکت کنند تا بتوانند در بازار رقابتی باقی بمانند و از بحران‌های آینده جلوگیری کنند.

چگونه می‌توان به یک زنجیره تامین پایدارتر و مقاوم‌تر در برابر بحران‌ها دست یافت؟

برای دستیابی به زنجیره تامین پایدارتر، لازم است که شرکت‌ها به تنوع تامین‌کنندگان، مدیریت ریسک و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین توجه بیشتری داشته باشند. این شامل ایجاد روابط نزدیک با تامین‌کنندگان و همکاری مستمر برای بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌ها است.

همچنین توسعه استراتژی‌های مدیریت ریسک که شامل شناسایی و ارزیابی تهدیدات بالقوه باشد، می‌تواند به افزایش تاب‌آوری زنجیره تامین کمک کند. به‌علاوه، سرمایه‌گذاری در تحقیق‌وتوسعه برای یافتن راه‌حل‌های پایدار و سبز نیز می‌تواند به بهبود عملکرد زنجیره تامین کمک کند.

این رویکرد نه‌تنها به کاهش ریسک‌ها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود تصویر برند و جذب مشتریان جدید نیز بینجامد.